Effectieve aanpak van de energietransitie

1. Het hele speelveld en alle betrokkenen in kaart brengen

Allereerst is het belangrijk om het hele speelveld in kaart te brengen, inclusief alle betrokkenen. Dat doen we bij Copernicos door ons te richten op veranderingen in het systeem. Wat is er nodig om vervuiling en emissies te laten dalen? Om een compleet beeld te krijgen, brengen we het volgende in kaart:

– Alle betrokkenen, bijvoorbeeld:

• Ambtenaren van gemeente(s) en provincie(s)
• Marktpartijen zoals aannemers en bedrijven
• Leveranciers van (bestaand) materieel, zoals vervuilende graafmachines en schone auto’s
• Bewoners

– Mogelijke maatregelen en alles daaromheen, zoals:

• Hoe werken de mogelijke maatregelen door?
• Wanneer krijg je welke resultaten?
• Wat zijn de kosten?
• Zijn er onbedoelde neveneffecten? Denk bijvoorbeeld aan bepaalde vervuilende machines voor de bouw die je niet meer inzet. Als er geen alternatieven zijn, dan ligt de bouw daardoor stil. Dat leidt tot minder huizenbouw en daarmee een woningprobleem. Om dit te voorkomen, neem je weer andere maatregelen.

– De kennis die nodig is om tot een effectieve aanpak te komen

– De onzekerheden en hoe je die aanpakt

Om dit te bereiken, gaan we in gesprek met alle betrokkenen en experts. Van de uitkomsten maken we een gezamenlijk verhaal, dat een geheel van oorzaak-gevolgrelaties vormt. Dus als je dit doet, gebeurt vervolgens dat. We laten zien op welke punten betrokkenen het met elkaar eens zijn en op welke punten ze anders denken. Zo weet je precies waar de knelpunten zitten en kan je in gesprek over de verschillende inzichten. Dat gebeurt in de vorm van werksessies, waarin je elkaars redeneringen hoort.

2. Verschillende maatregelpakketten vergelijken met een simulatiemodel

Zodra alle informatie compleet is, is de volgende stap om alles te verwerken in een systeemdynamisch model waar je mee kunt simuleren en rekenen. Daarin zijn alle redeneerlijnen visueel en zitten rekenformules verwerkt. Daardoor zie je precies welke uitwerking alle mogelijke maatregelen in de loop van de tijd hebben. Niet alleen voor de doelen zelf, maar ook op het gebied van kosten en hinder. Bijvoorbeeld:

• Als je een duurzame subsidie verstrekt, laat het model zien hoe die de CO2-uitstoot vermindert en hoe lang het duurt tot het doel behaald is
• Als je roetfilters plaatst, geeft het model aan wat die doen met de emissies
• Als je leidingen laat vervangen, moet je straten open leggen. Het model rekent door wat de hinder voor bewoners en de kosten hiervan zijn

Het model is ideaal om verschillende pakketten maatregelen met elkaar te vergelijken. Op die manier kom je erachter welke combinatie het beste resultaat geeft. Spoiler: je kunt nooit al je doelen maximaal behalen. Daarom is het het beste om te kijken naar een optimale combinatie, die rekening houdt met verschillende belangen. Want hoe meer partijen achter de maatregelen staan, hoe groter de kans van slagen is.

3. Kansrijke maatregelpakketten en randvoorwaarden verder uitwerken

Na de vergelijking houd je een paar kansrijke maatregelpakketten over. Die werken we verder uit tot scenario’s. Hier bestaat zo’n scenario uit:

– Een uitwerking van de maatregelen

– De randvoorwaarden om de aanpak tot een succes te maken, zoals:

• Benodigde kennis
• Financiering
• Samenwerkingen met nieuwe partijen

– Onzekere factoren en risico’s en hoe die aan te pakken

Je wilt voorkomen dat je te weinig kennis, geld of hulpmiddelen hebt om de maatregelen voor de energietransitie uit te voeren. Daarom zie je in het systeemdynamisch model tot in detail terug welke factoren nog onzeker zijn en hoe je die aanpakt om tot een succesvol resultaat te komen. Neem bijvoorbeeld grote batterijen als energieopslag. Het model geeft je inzicht in welke kennis nog ontbreekt om hiermee aan de slag te gaan. Denk aan ervaringen in andere gemeentes of provincies en onderzoek naar de mogelijkheden van zulke batterijen.

Daarnaast is het van groot belang dat de scenario’s reëel zijn. Als een fossiel wagenpark of serie cv-ketels nog niet is afgeschreven, dan ga je die nog niet vervangen. Bovendien is het niet duurzaam om materieel dat nog goed functioneert weg te doen. Houd er dus rekening mee dat in- en uitfaseren van dit soort assets tijd kost. Doe je dit niet? Dan is de kans groot dat betrokkenen teleurgesteld raken en minder vertrouwen hebben in de aanpak, waardoor het draagvlak afneemt. Vraag je dus altijd af of maatregelen:

• Maatschappelijk haalbaar zijn qua draagvlak
• Technisch haalbaar zijn qua beschikbare techniek en vakmensen
• Economisch haalbaar zijn met het beschikbare budget

Het model laat integrale resultaten zien voor alle 3 deze haalbaarheden in samenhang, zodat je een goede afweging kunt maken.

4. Een concreet plan van aanpak maken en uitvoeren

De uitgewerkte scenario’s geven je alle bouwstenen om een routekaart, roadmap of plan van aanpak te maken van wat het meest effectief en haalbaar is. Je werkt hierin concreet uit wat de stappen zijn om de duurzame doelen te behalen. Bijvoorbeeld:

• Hoe je kennis opdoet die nu nog ontbreekt
• Wanneer en hoe je de maatregelen invoert
• Met wie je samenwerkt om tot een goed resultaat te komen
• Op welke manieren je aan alle randvoorwaarden voldoet

Als dit helder op papier staat, ga je aan de slag met de uitvoering.

5. Monitoren en bijsturen

Maar het is niet verstandig om je plan blind uit te voeren. Want gaandeweg heb je meer kennis en weet je wat voor effect bepaalde besluiten hebben. Ook veranderen de omstandigheden. Daarom is het een goed idee om de uitvoering periodiek te monitoren. Alle tussentijdse resultaten, nieuwe kennis en gewijzigde omstandigheden stop je in het model, zodat je kunt bijsturen en vervolgens weer betere besluiten neemt.

Plan daarom elk kwartaal of in ieder geval elk halfjaar een sessie om de voortgang te reviewen. Door te finetunen en optimaliseren stuur je steeds scherper bij op je doelen en behaal je uiteindelijk de beste resultaten op de snelste manier.

Ook aan de slag met een praktisch model voor de energietransitie?

Ben je enthousiast over dit stappenplan en wil je de energietransitie in jouw gemeente of provincie ook op deze manier aanpakken? Bij Copernicos helpen we je graag. Zo hebben we al scenario’s liggen over hoe bouwmaterieel de energietransitie door kan maken, die heel waardevol zijn voor elke gemeente en provincie. Hetzelfde geldt voor de ontwikkeling van energieprijzen.Ook voor elk ander onderwerp rondom de transitie maken we met plezier een praktisch, robuust model waarmee je tot een succesvolle aanpak komt.

Wil je meer weten of ben je benieuwd wat we precies voor je kunnen betekenen? Neem contact met ons op, dan komen we zo snel mogelijk bij je terug.